W dniu 7 czerwca 2022 r. negocjatorzy Rady i Parlamentu Europejskiego osiągnęli wstępne polityczne porozumienie dotyczące projektu dyrektywy z 28 października 2020 r. w sprawie adekwatnych wynagrodzeń minimalnych w UE[1]. Projekt ten[2] tworzy prawne ramy dla zapewnienia adekwatności ustawowych wynagrodzeń minimalnych, wsparcia negocjacji zbiorowych dotyczących wynagrodzeń, a także zapewnienia ochrony minimalnego wynagrodzenia, niezależnie czy jest ono ustalane w drodze ustawowej czy układowej (omówienie projektu zob. K. Bomba, Minimalne wynagrodzenie za pracę jako instrument realizacji społecznych praw człowieka, C.H. Beck 2022, str. 96 i n.)
Pierwszym celem projektu jest zapewnienie adekwatności ustawowych wynagrodzeń minimalnych. W tym obszarze państwa, w których obowiązuje mechanizm ustawowy, są zobowiązane do sformułowania jasnych i czytelnych kryteriów ustalania i aktualizacji minimalnych wynagrodzeń, z myślą o urzeczywistnieniu godnych warunków życia, spójności społecznej i pozytywnej konwergencji. Wykorzystanie wskaźników powszechnie stosowanych na szczeblu międzynarodowym, np. 60% mediany wynagrodzeń brutto i 50% średniego wynagrodzenia brutto, może pomóc w ocenie adekwatności wynagrodzenia minimalnego w stosunku do poziomu wynagrodzeń brutto (pkt 21 preambuły projektu). W procedurę ustalania i aktualizacji ustawowego minimalnego wynagrodzenia powinni być zaangażowani partnerzy społeczni, zwłaszcza poprzez udział w organach doradczych.
Drugim celem projektu jest wzmocnienie negocjacji zbiorowych w zakresie wynagrodzeń we wszystkich państwa członkowskich. Negocjacje zbiorowe odgrywają kluczową rolę w zapewnieniu adekwatnego wynagrodzenia minimalnego. W państwach o dużym zasięgu negocjacji zbiorowych zazwyczaj odsetek pracowników otrzymujących niskie wynagrodzenie jest mniejszy, minimalne wynagrodzenia są wyższe w stosunku do mediany wynagrodzeń, nierówności w wynagrodzeniach są mniejsze, a wynagrodzenia – wyższe niż w pozostałych państwach (str. 3 uzasadnienia projektu). Z tych względów państwa członkowskie powinny dążyć do zwiększenia zdolności partnerów społecznych do angażowania się w negocjacje zbiorowe w sprawie wynagrodzeń oraz zachęcać ich do podejmowania takich negocjacji.
Wstępne porozumienie Rady i Parlamentu Europejskiego przewiduje, że państwa, w których zasięg negocjacji zbiorowych jest niższy niż 80%, powinny opracować plan działania na rzecz promowania negocjacji zbiorowych. Plan ten powinien cechować jasny harmonogram i konkretne działania służące stopniowemu zwiększeniu zasięgu negocjacji zbiorowych. Należy zauważyć, że art. 4 ust. 2 projektu dyrektywy przewiduje stworzenie ram sprzyjających negocjacjom zbiorowym w państwach członkowskich, w których poziom negocjacji zbiorowych wnosi mniej niż 70% pracowników.
Trzecim celem projektu jest zapewnienie ochrony wynagrodzeń minimalnych. W tym obszarze projekt zobowiązuje państwa członkowskie do wprowadzenia we współpracy z partnerami społecznymi szeregu działań, takich jak wzmocnienie kontroli inspekcji pracy, wzmocnienie organów egzekwowania prawa w zakresie działań nakierowanych na pracodawców nieprzestrzegających przepisów, zapewnienie łatwo dostępnych i jasnych informacji na temat wynagrodzenia minimalnego za pracę.
Projekt dyrektywy stanowi realizację zasady 6. Europejskiego Filaru Praw Socjalnych, czyli wspólnej proklamacji Parlamentu Europejskiego, Rady i Komisji w sprawie wdrożenia sformułowanych w niej zasad, przyjętej na szczycie społecznym UE w Göteborgu w dniu 17 listopada 2017 r.[3]. Zgodnie z zasadą 6. Filaru „pracownicy mają prawo do sprawiedliwego wynagrodzenia, które zapewnia przyzwoity poziom życia. Należy zadbać o odpowiednie płace minimalne, tak by zapewnić zaspokojenie potrzeb pracownika i jego rodziny w świetle krajowych warunków ekonomicznych i społecznych, przy jednoczesnym zapewnieniu dostępu do zatrudnienia i motywacji do poszukiwania pracy. Należy zapobiegać ubóstwu pracujących”. Adekwatne wynagrodzenie minimalne stanowi zasadniczy element unijnego modelu społecznej gospodarki rynkowej (str. 1 uzasadnienia projektu).
Projekt dyrektywy nie zmierza do
harmonizacji krajowych mechanizmów ustalania wynagrodzeń minimalnych
(ustawowych i układowych), ani ustanowienia jednolitego unijnego mechanizmu w
tym zakresie. Nie określa również wysokości wynagrodzenia minimalnego. Pomimo
tego od początku prac legislacyjnych projekt wzbudza wiele kontrowersji. Osiągnięcie
w ostatnich dniach wstępnego politycznego porozumienia Rady i Parlamentu
Europejskiego zwiększa szanse na przyjęcie dyrektywy. Ze strony Rady porozumienie to będzie
musiało jeszcze zostać zatwierdzone przez COREPER, czyli Komitet Stałych
Przedstawicieli Rządów Państw Członkowskich przy UE. Po tym zatwierdzeniu
nastąpi formalne głosowanie w Radzie i Parlamencie Europejskim.
[1] Komunikat prasowy Rady UE z 7.06.2022 r. “Minimum wages: Council and European Parliament reach provisional agreement on new EU law”, https://www.consilium.europa.eu/pl/press/press-releases/2022/06/07/minimum-wages-council-and-european-parliament-reach-provisional-agreement-on-new-eu-law/ (dostęp 12.6.2022 r.)
[2] Projekt dyrektywy w sprawie adekwatnych wynagrodzeń minimalnych w Unii Europejskiej, COM(2020) 683 final, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52020PC0682&from=PL (dostęp 12.6.2022 r.)
[3] Międzyinstytucjonalna proklamacja Europejskiego filaru praw socjalnych Parlamentu Europejskiego, Rady I Komisji Europejskiej, 2017/C 428/09 (dostęp 12.6.2022 r.).
Wpis przygotowała: Katarzyna Bomba, UWM
Zapraszamy do dyskusji!!!