Do odniesienia się do tej problematyki skłoniła mnie praca A. Sobczyka pt. „Zakład pracy jako zakład administracyjny”.
Pojęcia zakładu administracyjnego i obecnie występującego pojęcia zakładu publicznego używam zamiennie.
Autor ten poprzez porównanie cech zakładu publicznego i cech zakładu pracy, dokonuje ich analizy przemawiającej za tym, by uznać zakład pracy za zakład administracyjny. Korzysta przede wszystkim z dorobku naukowego J. Zimmermanna.
Wskazując na istotę zakładu administracyjnego, twierdzi, że zakład pracy spełnia te kryteria.
Przyjmuje przy tym, że zakład administracyjny jest wyodrębnioną jednostką organizacyjną otrzymującą do wykonania określony zestaw zadań publicznych od podmiotu administracji publicznej, który ją tworzy, i pozostającą z tego powodu pod stałym nadzorem tego podmiotu. Dodaje, że zakład administracyjny może być tworzony także na mocy ustawy.
Wyjaśnia, że zakłady pracy powstają z mocy prawa lub na skutek decyzji pracodawcy opartej na prawie i mają wyłącznie cele społeczne. Powstają przy przedsiębiorstwach, urzędach lub organizacjach pozarządowych. Akcentuje to, że jedyną racją istnienia zakładu pracy czy też pracodawcy jest to, że jednostki te i ich organy zajmują się sprawami społecznymi użytkowników tych zakładów, czyli pracowników i przedsiębiorców.
W nauce prawa administracyjnego poglądy na temat zakładu administracyjnego nie są jednolite. Przykładowo, jedni przyjmują, że zakład administracyjny to względnie samodzielna jednostka organizacyjna wyposażona w trwale wyodrębnione środki rzeczowe i osobowe, której podstawowym celem jest ciągłe, bezpośrednie świadczenie usług socjalno-kulturalnych o szczególnym znaczeniu społecznym (M. Wierzbowski, A. Wiktorowska).
Według J. Bocia zakładem administracyjnym jest jednostka organizacyjna powołana do świadczenia usług niematerialnych na podstawie nawiązanego z użytkownikiem stosunku administracyjnego prawnego. E. Ochendowski definiuje zaś zakład publiczny jako jednostkę organizacyjną niebędącą organem państwowym (urzędem) ani organem samorządu, która została powołana do wykonywania zadań publicznych i jest uprawniona do nawiązywania stosunków administracyjnoprawnych […] realizując zadania publiczne i korzystająca z władztwa zakładowego.
To tę definicję przyjmuję jako najpełniej wyrażającą istotę zakładu publicznego.
Zgadzam się przy tym z P. Przybyszem, że nie można utożsamiać zakładu publicznego z zakładem pracy, zakładając jednocześnie, że zakład publiczny może być zakładem pracy w rozumieniu przepisów prawa pracy. Właściwe jest także stwierdzenie tego Autora, że pojęcie zakładu pracy zbliżone jest do pojęcia przedsiębiorstwa określonego w art. 55¹ k.c. Podkreślić jeszcze za tym Autorem należy, że ważną cechą zakładu publicznego jest dążenie do ciągłego, bezpośredniego świadczenia usług o szczególnym znaczeniu społecznym. Nie dąży on do osiągnięcia zysku i z tego względu nie może być uznany za podmiot prowadzący działalność gospodarczą.
Nie do końca poprawne jurydycznie są, moim zdaniem, poglądy, które traktują zakład pracy jako podmiot zatrudniający pracowników (bo takim jest pracodawca definiowany w art. 3 k.p.).
Zakłady publiczne mogą być tworzone na podstawie ustawy, aktów organów państwa lub samorządu terytorialnego, zezwolenia organów administracji publicznej.
Podsumowując tą część, stwierdzić trzeba, że zakładem administracyjnym jest państwowa jednostka organizacyjna wyodrębniona z aparatu administracji państwowej.
Jest zatem oczywistym, że nie wszystkie zakłady pracy spełniają to kryterium.
Wpis przygotował: Andrzej Mącznik, WSA w Kielcach