Zła passa sądowa znanego przewoźnika lotniczego trwa. Nie okrzepły emocje po niekorzystnym wyroku dla spółki przed paryskim sądem apelacyjnym, gdy Trybunał Sprawiedliwości przypieczętował kwestię zobowiązań Ryanair z tytułu ubezpieczeń społecznych we Włoszech za lata 2006-2010.

Sąd apelacyjny w Paryżu (cour d’appel) zasądził od przewoźnika kwotę 7,5 miliona EUR w związku z pracą nierejestrowaną na terytorium Francji, a tym samym unikaniem odprowadzania składek z tytułu ubezpieczeń społecznych.

Francuska sprawa dotyczyła pracowników Ryanair z bazy na lotnisku Marsylia – Marignane. Sprawa sięga 2009 roku, gdy pojawiły się pierwsze zarzuty o dumping socjalny oraz ucieczkę przed zobowiązaniami z tytułu ubezpieczeń społecznych we Francji. Przewoźnik wskazywał, że nie posiada żadnych zobowiązań wobec francuskiego zakładu ubezpieczeń społecznych wobec faktu posiadania zaświadczenia A1 dla swojego personelu, wydanego przez irlandzkiego ubezpieczyciela. Francuski zakład ubezpieczeń społecznych podejmował próby unieważnienia ww. zaświadczeń przed irlandzką instytucją ubezpieczeniową, lecz nie były one skuteczne. Odpowiedzi udzielane przez irlandzkiego ubezpieczyciela były na tyle ogólnikowe, w ocenie francuskiego ubezpieczyciela, iż uniemożliwiały podęcie działań korygujących. Po wyroku odwoławczym z 2022, francuski zakład ubezpieczeń społecznych  wyraźnie podkreślił, że francuski wyrok w pełni odzwierciedla orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości UE w przedmiocie zaświadczeń A1. Trybunał bowiem wskazywał, że sądy krajowe mogą pominąć wydane zaświadczenia A1, jeśli istnieją uzasadnione podejrzenia, że zaświadczenie zostało wydane na podstawie fałszywych podstaw faktycznych (oszustwa).

Trybunał Sprawiedliwości UE w sprawie o sygn.C-33/21 z wniosku Instituto nazionale per l’assicurazione contro gli infortuni sul lavoro (INAIL) oraz Instituto nazionale della previdenza sociale (INPS) również analizował kwestię zobowiązań Ryanair z tytułu podlegania ubezpieczeniom społecznym.

W wyroku z 19 maja br. Trybunał wskazał, że ustawodawstwem w zakresie zabezpieczenia społecznego mającym zastosowanie do nieobjętego zaświadczeniami E101 personelu latającego przewoźnika lotniczego mającego siedzibę w państwie członkowskim, który to personel świadczy pracę przez 45 minut dziennie w pomieszczeniu dla załogi, zwanym „crew room”, którym wspomniany przewoźnik dysponuje na terytorium innego państwa członkowskiego, w którym zamieszkuje ten personel latający, pozostający przez pozostałą część czasu pracy na pokładzie statku powietrznego tego przewoźnika, jest ustawodawstwo tego ostatniego państwa członkowskiego. Tym samym Trybunał uznał właściwość jurysdykcji włoskiej do objęcia pracowników ubezpieczeniem społecznym. W uzasadnieniu Trybunał zwrócił uwagę na następujące kwestie:

  • Zgodnie z art. 14 pkt 2 lit. a) ppkt (i) rozporządzenia nr 1408/71 osoba stanowiąca część personelu latającego przewoźnika lotniczego wykonującego loty międzynarodowe i zatrudniona przez oddział lub stałe przedstawicielstwo, które przewoźnik ten posiada na terytorium państwa członkowskiego innego niż to, w którym ma swoją siedzibę, podlega ustawodawstwu państwa członkowskiego, na którego terytorium znajduje się ów oddział lub stałe przedstawicielstwo.
  • Stosowanie tego przepisu wymaga spełnienia dwóch kumulatywnych przesłanek, a mianowicie, po pierwsze, aby dany przewoźnik lotniczy posiadał oddział lub stałe przedstawicielstwo w państwie członkowskim innym niż państwo, w którym ma swoją siedzibę, i po drugie, aby rozpatrywana osoba była zatrudniona przez tę jednostkę (wyrok z dnia 2 kwietnia 2020 r., CRPNPAC i Vueling Airlines, C‑370/17 i C‑37/18, EU:C:2020:260, pkt 55).
  • Co się tyczy pierwszej przesłanki, Trybunał zauważył, że pojęcia „oddziału” i „stałego przedstawicielstwa” nie są zdefiniowane w rozporządzeniu nr 1408/71, które również nie odsyła w tym względzie do prawa państw członkowskich, zatem pojęcia te powinny podlegać wykładni autonomicznej. Podobnie jak identyczne lub podobne pojęcia znajdujące się w innych przepisach prawa Unii, należy je rozumieć w ten sposób, że dotyczą one pewnej formy drugiego zakładu, o charakterze trwałym, prowadzącego faktyczną działalność gospodarczą i posiadającego w tym celu zorganizowane zasoby materialne i ludzkie oraz pewną samodzielność w porównaniu z głównym zakładem (wyrok z dnia 2 kwietnia 2020 r., CRPNPAC i Vueling Airlines, C‑370/17 i C‑37/18, EU:C:2020:260, pkt 56).
  • Co się tyczy drugiej przesłanki, Trybunał podkreślił, że stosunek pracy personelu latającego przewoźnika lotniczego wykazuje istotny łącznik z miejscem, w którym personel ten wywiązuje się głównie ze swoich obowiązków wobec pracodawcy. Miejsce to odpowiada miejscu, skąd rzeczony personel wykonuje przewozy, dokąd wraca po ich wykonaniu, gdzie otrzymuje polecenia dotyczące przewozów i organizuje swoją pracę, a także miejscu, w którym znajdują się jego narzędzia pracy, które może pokrywać się z jego portem macierzystym (wyrok z dnia 2 kwietnia 2020 r., CRPNPAC i Vueling Airlines, C‑370/17 i C‑37/18, EU:C:2020:260, pkt 57). W związku z tym Trybunał orzekł, że miejsce, w którym personel latający był zatrudniony, mogło być zakwalifikowane jako oddział lub stałe przedstawicielstwo w rozumieniu art. 14 pkt 2 lit. a) ppkt (i) rozporządzenia nr 1408/71, ponieważ miejsce to odpowiadało miejscu, z którego personel ten wywiązywał się z większości swoich obowiązków wobec pracodawcy (zob. podobnie wyrok z dnia 2 kwietnia 2020 r., CRPNPAC i Vueling Airlines, C‑370/17 i C‑37/18, EU:C:2020:260, pkt 58).
  • Trybunał oparł się zatem na orzecznictwie dotyczącym określenia prawa właściwego dla indywidualnych umów o pracę w rozumieniu art. 19 pkt 2 lit. a) rozporządzenia nr 44/2001, w szczególności na wyroku z dnia 14 września 2017 r., Nogueira i in. (C‑168/16 i C‑169/16, EU:C:2017:688). W tym względzie w celu określenia miejsca, z którego personel latający wywiązuje się z zasadniczej części swoich obowiązków wobec pracodawcy, należy odnieść się do łańcucha poszlak uwzględniającego całość elementów charakteryzujących działalność pracownika, który posłuży w szczególności do ustalenia, w którym państwie członkowskim znajduje się miejsce, z którego pracownik wykonuje przewozy, to jest miejsce, w którym pracownik wraca po wykonaniu swoich zadań, otrzymuje polecenia dotyczące przewozów i organizuje swoją pracę, a także miejsce, w którym znajdują się jego narzędzia pracy (wyrok z dnia 2 kwietnia 2020 r., CRPNPAC i Vueling Airlines, C‑370/17 i C‑37/18, EU:C:2020:260, pkt 57).
  • W niniejszej sprawie z postanowienia odsyłającego wynika, że w rozpatrywanych okresach Ryanair posiadał na lotnisku pomieszczenie dla załogi, będące miejscem, które służyło do zarządzania pracą pracowników tego przewoźnika lotniczego i naprzemiennego jej organizowania. Pomieszczenie to było wyposażone w komputery, telefony, telefaksy i szafki do przechowywania dokumentów dotyczących personelu i lotów. Było ono wykorzystywane przez wszystkich pracowników Ryanaira do wykonywania czynności poprzedzających każdą zmianę i następujących po niej (check in i check out przy użyciu identyfikatorów przy wejściu i wyjściu, odprawa operacyjna i raport końcowy), a także do komunikowania się z personelem znajdującym się w siedzibie Ryanaira w Dublinie (Irlandia). Personel tymczasowo niezdolny do lotu musiał wykonywać pracę we wspomnianym pomieszczeniu. Osoba do kontaktu dla personelu obecnego i dostępnego na lotnisku, która koordynowała załogi, kontrolowała ze swojego stanowiska znajdującego się w tym pomieszczeniu personel pracujący na lotnisku i w razie potrzeby wzywała na miejsce personel rezerwowy, pozostający w miejscu zamieszkania. Wreszcie, personel Ryanaira nie mógł zamieszkiwać w odległości większej niż jedna godzina drogi od tego pomieszczenia. W świetle powyższych rozważań należy stwierdzić, że to pomieszczenie dla załogi Ryanaira, znajdujące się na lotnisku Orio al Serio, stanowi oddział lub stałe przedstawicielstwo w rozumieniu art. 14 pkt 2 lit. a) ppkt (i) rozporządzenia nr 1408/71, w którym omawiani pracownicy byli zatrudnieni w rozpatrywanych okresach, w związku z czym w części tych okresów, w których obowiązywało to rozporządzenie, omawiani pracownicy podlegali włoskiemu zabezpieczeniu społecznemu, zgodnie z tym przepisem.

Wpis przygotowała: Joanna Jasiewicz, Kancelaria GIDE

Zapraszamy do dyskusji!!!