19 października 2022 r. miało miejsce kolejne spotkanie z serii „Środowych narad COOPERANTE”, tym razem poświęcone problematyce tworzenia i stosowania prawa ubezpieczeń społecznych, a w szczególności roli Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w tych procesach.

W roli prelegentów podczas spotkania wystąpili:

  • p. Dominik Wojtasiak, Dyrektor Departamentu Legislacyjno-Prawnego ZUS, radca prawny
  • dr hab. Renata Babińska-Górecka, prof. UWr oraz
  • mec. Magdalena Januszewska

Moderatorem spotkania był dr Ariel Przybyłowicz z Uniwersytetu Wrocławskiego.

Spotkanie rozpoczął dr Ariel Przybyłowicz, który w pierwszej kolejności wspomniał o śmierci prof. dra hab. Jana Jończyka, wybitnego przedstawiciela nauki prawa pracy i prawa ubezpieczeń społecznych, a następnie przedstawił problemy związane z tworzeniem i stosowaniem prawa ubezpieczeń społecznych oraz rolę ZUS, która z punktu widzenia osoby postronnej może wydawać się wręcz hegemoniczna czy monopolistyczna. Debata miała zaś pokazać różne perspektywy tych zagadnień, widziane oczami przedstawicieli samego ZUS, jak również świata nauki i praktyki.

Dyrektor Dominik Wojtasik zwrócił uwagę na liczbę decyzji wydawanych przez ZUS oraz przytoczył statystyki dotyczące zaskarżania tych decyzji i rozstrzygnięć sądów ubezpieczeń społecznych (z których przeważająca większość jest pozytywna dla organu rentowego, a orzeczenia korzystne dla ubezpieczonych często są wynikiem szerszych możliwości sądów w zakresie przeprowadzania postępowania dowodowego). Zwrócił uwagę, że ZUS ma ustawowe zadanie opiniowania projektów aktów prawnych. Podkreślił też, że różnego rodzaju poradniki i komentarze ZUS mają na celu ułatwienie ubezpieczonym i płatnikom zrozumienia trudnej materii. Z ubolewaniem zwrócił także uwagę, że liczba komentarzy komercyjnych z zakresu ubezpieczeń społecznych jest nikła, co także utrudnia pracę pracownikom ZUS.

Dr hab. Renata Babińska-Górecka, prof. UWr, poruszyła kwestię podlegania ubezpieczeniu wypadkowemu przez osoby, które dobrowolnie mogą podlegać ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym w sytuacji zbiegu tytułów ubezpieczenia. Mimo jednoznacznego pozytywnego stanowiska doktryny w tym zakresie, praktyka ZUS od wielu lat jest taka, że osoby takie nie podlegają ubezpieczeniu wypadkowemu, jeżeli z tytułu danej działalności zarobkowej nie zgłosiły się do ubezpieczeń emerytalnych i rentowych. Zwróciła też uwagę na sposób stosowania art. 17 ustawy zasiłkowej i pozbawiania prawa do zasiłku chorobowego w razie wykonywania pracy zarobkowej i rozumienia tego pojęcia, co czasem prowadzi do naruszenia istoty ochrony ubezpieczeniowej.

Mec. Magdalena Januszewska, pomysłodawczyni tematyki Narady, wskazywała na systemowe braki związane z możliwością wykładni i stosowania przepisów ubezpieczeniowych. Słuszną uwagą było podkreślenie, że już na etapie studiów prawniczych, wielu adeptów prawa nie ma w ogóle styczności z prawem ubezpieczeń społecznych. Konsekwentnie – podczas odbywania aplikacji zawodowych również często nie mają oni wykładów kursowych z tego przedmiotu. W konsekwencji, przystępując do wykonywania zawodów prawniczych nie są w stanie w sposób kompetentny doradzać w sprawach ubezpieczeniowych i je prowadzić. Dodatkowym czynnikiem wpływającym na niskie zainteresowanie profesjonalnych pełnomocników prowadzeniem spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych są bardzo niskie stawki określone właściwymi rozporządzeniami.

Poruszone kwestie wywołały żywą dyskusję, w której oprócz prelegentów stanowiska zajęli pozostali uczestnicy, zwracając uwagę na różne aspekty i próbując zidentyfikować przyczyny problemów. Zwrócono uwagę na niski stopień wiedzy Polaków o ubezpieczeniach społecznych – w tym zakresie z pewnością pozytywnie ocenić można działania edukacyjne podejmowane przez ZUS.

Wpis przygotował: Ariel Przybyłowicz, Uniwersytet Wrocławski