We wtorek, 22 kwietnia, odbyło się Spotkanie Interwencyjne, zainicjowane przez dr hab. Katarzynę Roszewską, prof. UKSW.
Zaprezentowane na Spotkaniu postulaty zostały przekształcone w APEL skierowany przez Komitet Koordynujący COOPERANTE do Senatu RP w sprawie prac legislacyjnych nad ustawą o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz niektórych innych ustaw.
Treść Apelu:
Warszawa 22 kwietnia 2025 r.
Senat Rzeczypospolitej Polskiej
ul. Wiejska 6/8
00-902 Warszawa
Szanowne Panie Senator i Szanowni Panowie Senatorowie,
zwracamy się z Apelem o odrzucenie przyjętej przez Sejm 4 kwietnia b.r. ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz niektórych innych ustaw.
Ustawa dokonuje obniżenia wysokości składki zdrowotnej dla wybranej grupy ubezpieczonych – osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą, wśród których zdecydowaną większość stanowią tzw. samozatrudnieni.
Ustawa narusza bezpieczeństwo zdrowotne obywateli i jest niezgodna z Konstytucją.
Składka zdrowotna stanowi daninę publiczną o charakterze podatku celowego. Taki jej kształt ma na celu chronić finanse ochrony zdrowia przed doraźnymi targami politycznymi w ramach corocznych sporów wokół budżetu państwa. Coraz większa zależność systemu ochrony zdrowia od budżetu państwa godzi w stabilizację finansów ochrony zdrowia i bezpieczeństwo zdrowotne obywateli.
Zgodnie z Konstytucją władze publiczne zapewniają obywatelom niezależnie od ich sytuacji materialnej, równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych [art. 68 ust. 2]. Obywatele zaś ponoszą obciążenia publicznoprawne służące finansowaniu opieki zdrowotnej na zasadach równości i sprawiedliwości społecznej [art. 84 w związku z art. 32 i art. 2]. Ich wysokość powinna zależeć nie od formy aktywności zarobkowej, a proporcjonalnie od zdolności płatniczej obywateli. Tymczasem zaproponowany w przyjętej przez Sejm ustawie regresywny kształt składki zdrowotnej narusza te zasady w sposób tak głęboki, że osoby o analogicznych przychodach będą ponosiły istotnie różne obciążenia z tytułu ubezpieczenia zdrowotnego zależnie od formy aktywności zarobkowej (np. umowa o pracę, umowa zlecenia a tzw. samozatrudnieni) i formy jej opodatkowania. To znaczy, osoby świadczące pracę w ramach stosunku pracy lub na podstawie umowy cywilnoprawnej poniosą dużo wyższe nakłady na ochronę zdrowia niż osoby o analogicznych przychodach wykonujące pracę zarobkową w formie samozatrudnienia. Wyższą od nich składkę zapłacą również emeryci i renciści przy porównywalnych przychodach. Rozłożenie ciężaru obciążenia składką zdrowotną jest niesprawiedliwe również wewnątrz grupy osób samozatrudnionych. Osoby o najniższych przychodach zyskają niewiele lub wcale w porównaniu do lepiej zarabiających.
Projekt zmian w żaden sposób nie upraszcza sposobu rozliczania składki, który nadal pozostaje skomplikowany i zależny od formy opodatkowania mogącej ulec zmianie w ciągu roku kalendarzowego.
Podzielamy stanowisko Polskiej Sieci Ekonomicznej, że zmiana doprowadzi do dalszej komercjalizacji opieki zdrowotnej, a to oznacza pogorszenie dostępu do opieki zdrowotnej i wzrost wydatków obywateli na prywatną ochronę zdrowia, w sytuacji, w której borykamy się już z dużymi nierównościami w dostępie do ochrony zdrowia. Pogłębi zjawisko selekcjonowania świadczeń oraz pacjentów „łatwiejszych” i lepiej wycenionych określane mianem prywatyzacji zysków i uspołecznienia strat. Wydłużony czas oczekiwania na leczenie, rehabilitację podniesie koszty pracodawców i ZUS z tytułu zwolnień od pracy, świadczeń opiekuńczych, świadczeń rentowych. Zarazem brak obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego w przypadku samozatrudnionych sprzyja unikaniu szybkiej diagnostyki i podejmowaniu leczenia na wczesnym etapie, co może zwiększać docelowo koszty leczenia tych osób.
Podzielamy również pogląd, że zmiana w zasadach opłacania składki zdrowotnej przyczyni się do dalszego wzrostu fikcyjnego samozatrudnienia, a w przyszłości skutkować będzie niskimi emeryturami kolejnych grup ubezpieczonych.
Zwracamy uwagę, że w Ocenie Skutków Regulacji bezpodstawnie wskazano, iż zmiana ustawy nie będzie miała wpływu na rynek pracy, a w konsekwencji błędnie oszacowano wpływ na finanse publiczne w wysokości 4,6 mld. zł. Zmiana ustawy doprowadzi do zmiany modelu podatkowo-składkowego u kolejnych osób aktywnych zarobkowo w wyniku zmiany formy prawnej aktywności zarobkowej, co zmniejszy wpływy ZUS i budżetu państwa.
Zmiany na rynku pracy wpłyną niekorzystnie na funkcjonowanie „przykładnych” przedsiębiorców, poddanych presji obniżania kosztów pracy i rezygnacji z zatrudnienia pracowniczego, by móc konkurować z podmiotami korzystającymi wyłącznie z pracy osób samozatrudnionych.
Dlatego – jako środowisko naukowe prawa pracy i zabezpieczenia społecznego – zwracamy się do Senatu RP, aby odrzucił zmianę ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz niektórych innych ustaw.
Sygnatariusze Apelu:
Komitet Koordynujący Polską Sieć Naukową Prawa Pracy i Zabezpieczenia Społecznego COOPERANTE:
– dr Izabela Florczak, Uniwersytet Łódzki
– dr Marta Otto, Uniwersytet Warszawski
– dr hab. Mirosław Włodarczyk, prof. Uniwersytetu Łódzkiego
oraz Członkini Sieci i Facylitatorka przygotowania Apelu:
dr hab. Katarzyna Roszewska, prof. Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego
Polska Sieć Naukowa Prawa Pracy i Zabezpieczenia Społecznego COOPERANTE