2 marca 2022 r. Komisja Europejska zaproponowała uruchomienie tzw. dyrektywy w sprawie tymczasowej ochrony, aby zapewnić szybką i skuteczną pomoc osobom uciekającym przed wojną w Ukrainie. Zgodnie z tym wnioskiem osoby uciekające przed wojną otrzymają tymczasową ochronę w UE, co oznacza, że otrzymają pozwolenie na pobyt, a także dostęp do edukacji i rynku pracy.

Przewodnicząca Komisji Europejskiej, Ursula von der Leyen wskazuje: Europa stoi po stronie tych, którzy potrzebują ochrony. Wszyscy, którzy uciekają przed bombami Putina, są mile widziani w Europie. Zapewnimy ochronę tym, którzy szukają schronienia, i pomożemy tym, którzy szukają bezpiecznej drogi do domu.

Wiceprzewodniczący ds. promowania europejskiego stylu życia, Margaritis Schinas, powiedział: W historycznie bezprecedensowym posunięciu Komisja proponuje dziś przyznanie natychmiastowej ochrony w UE osobom uciekającym z Ukrainy (informacja o projekcie). Wszystkie osoby uciekające przed wojną otrzymają bezpieczny status oraz dostęp do szkół, opieki medycznej i pracy. Równocześnie pracujemy nad ułatwieniem sprawnego przekraczania granic przez ludzi i ich zwierzęta domowe, przy zachowaniu niezbędnych kontroli bezpieczeństwa. Czasy są dla nas bardzo ciężkie, ale Unia Europejska i każde z jej państw członkowskich pokazuje ponad wszelką wątpliwość, że jesteśmy gotowi stanąć na wysokości zadania i solidaryzować się z Ukrainą.

Komisarz do spraw wewnętrznych, Ylva Johansson podkreśla: Jestem dumna z tego, w jaki sposób UE i państwa członkowskie udzielają natychmiastowego wsparcia tym, którzy uciekają przed straszliwymi zagrożeniami wojennymi. Dzięki naszym dzisiejszym wnioskom damy państwom członkowskim dodatkowe możliwości zarządzania tym kryzysem w sposób uporządkowany i skuteczny. Przyznamy prawa pobytu, dostęp do rynku pracy i mieszkania osobom potrzebującym, a dzięki wytycznym sprawimy, że osoby uciekające przed wojną na Ukrainie będą mogły szybko dostać się do UE, bez przechodzenia przez długie formalności na granicach.

Przyjęcie wniosku w sprawie uruchomienia tymczasowej ochrony należy będzie teraz do Rady. Na nadzwyczajnym posiedzeniu w niedzielę 27 lutego Rada wyraziła już szerokie poparcie dla inicjatywy KE i zobowiązała się do omówienia jej na posiedzeniu w czwartek 3 marca.

Dyrektywa o ochronie tymczasowej (a dokładnie Dyrektywa 2001/55/ WE z dnia 20 lipca 2001 r. w sprawie minimalnych standardów przyznawania tymczasowej ochrony na wypadek masowego napływu wysiedleńców oraz środków wspierających równowagę wysiłków między państwami Członkowskimi związanych z przyjęciem takich osób wraz z jego następstwami) powstała niejako w konsekwencji wojny w byłej Jugosławii i sytuacji w Kosowie. Dyrektywa ta nigdy dotychczas nie była stosowana w praktyce. Można dodać, że we wrześniu 2020 r. Komisja Europejska zaproponowała uchwalenie rozporządzenia w sprawie reagowania na sytuacje kryzysowe i spowodowane działaniem siły wyższej w dziedzinie migracji i azylu (COM(2020) 613 final), który do chwili obecnej nie przekuł się w akt obowiązujący.

Co trzeba podkreślić, dyrektywa w sprawie ochrony tymczasowej zawiera również klauzulę solidarności, która w przeszłości cieszyła się niewielkim poparciem państw członkowskich. Zgodnie z tą klauzulą państwa UE powinny informować Radę i Komisję o swoich możliwościach przyjmowania uchodźców i relokować osoby z krajów, w których te możliwości zostały przekroczone. Tym razem jednak kraje, które w przeszłości najbardziej sprzeciwiały się relokacji (takie jak Polska, Węgry, Czechy i Słowacja), są obecnie głównymi krajami docelowymi – nie tylko ze względu na swoje położenie geograficzne, ale także ze względu na duże diaspory ukraińskie. Można się jednak spodziewać, że relokacja będzie tematem dyskusji nawet przy obecnym szerokim poparciu dla osób uciekających z Ukrainy – nie tylko dlatego, że będzie dotyczyła znacznej liczby osób, a zgodnie z Dyrektywą relokacja będzie wymagała także zgody osób, których dotyczy.

2 marca 2022 r. Komisja Europejska przedstawia również wytyczne operacyjne, które mają pomóc funkcjonariuszom straży granicznych państw członkowskich w efektywnym zarządzaniu napływem osób na granicach z Ukrainą przy jednoczesnym utrzymaniu wysokiego poziomu bezpieczeństwa. W wytycznych zaleca się również, aby państwa członkowskie utworzyły uprzywilejowane korytarze (pasy ruchu) w celu dostarczania pomocy humanitarnej; przypomina się również o możliwości zezwolenia na wjazd do UE ze względów humanitarnych.

Należy zwrócić uwagę na następujące kwestie:

  • tymczasowa ochrona nie przesądza o możliwości przyznania statusu uchodźcy w rozumieniu Konwencji Genewskiej z 28 lipca 1951 r. (zmienionej Protokołem Nowojorskim z 31 stycznia 1967 r.);
  • ustanowienie, wprowadzenie i zawieszenie tymczasowej ochrony jest przedmiotem regularnych konsultacji z Biurem Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców;
  • Dyrektywa umożliwia poszczególnym państwom członkowskim przyjęcie bardziej korzystnych warunków dla osób objętych tymczasową ochrona;
  • w stosunku do osób objętych ochrona tymczasową stosuje się ogólne prawa  obowiązujące w państwie członkowskim w odniesieniu do wynagrodzenia, dostępu do sytemu zabezpieczenia społecznego dla pracowników najemnych i prowadzących działalność na własny rachunek oraz innych warunków pracy i zatrudnienia.

Wpis przygotowała: Barbara Surdykowska, NSZZ Solidarność

Zapraszamy do dyskusji!!!